Estatuto e funcións
Última revisión 07/10/2022
Estatuto
Os senadores deben prestar xuramento ou promesa de acatamento da Constitución.
Os senadores ostentan prerrogativas que son comúns entre os membros dos parlamentos democráticos e que están dirixidas, non a protexer ou a favorecer ao parlamentario en si, senón a garantir o pleno exercicio das funcións correspondentes ás cámaras das que forman parte, asegurando a súa independencia respecto aos demais poderes.
En primeiro lugar gozan de inviolabilidade (artigos 71.1 da Constitución e 21 do Regulamento do Senado), que supón irresponsabilidade polas súas manifestacións escritas e orais no exercicio do seu cargo. O que noutro caso podería xerar algún tipo de responsabilidade (por inxurias, calumnias, atentado á honra, etcétera), aquí resulta excluído. Con iso trátase de non inhibir aos parlamentarios polas posibles consecuencias das súas intervencións, na consideración de que a máis plena liberdade de palabra é necesaria para que o Parlamento poida desenvolver as súas funcións, especialmente a crítica e controladora. Esta irresponsabilidade é absoluta (cobre todos os discursos e manifestacións) e perpetua (mantense mesmo unha vez abandonado o escano). Pero está limitada ás intervencións que se producen nas sesións parlamentarias, non ás que un senador pode manter en actos ao marxe dos parlamentarios en sentido estrito.
Doutra parte, a inviolabilidade non impide que o presidente do Senado exerza as súas facultades disciplinarias. Así, pode chamar á orde ao senador que profira palabras ofensivas ou que interrompa os debates e mesmo esixirlle que abandone a sala.
En segundo lugar, os senadores gozan de inmunidade (artigos 71.2 da Constitución e 22 do Regulamento do Senado). Esta prerrogativa supón que non poden ser inculpados nin procesados sen a previa autorización da Cámara solicitada mediante suplicatorio. Con esta esixencia trátase de que a mesma poida comprobar se tras a acusación contra un senador se oculta unha persecución política. A intervención do Senado non é, pois, para xulgar sobre a cuestión de fondo –a suposta comisión dun delito- senón para comprobar que non obedece a motivos inxustos, afastados da pura administración de xustiza. Para ese efecto séguese un procedemento, con participación do afectado e que termina coa correspondente decisión mediante votación secreta. Esta prerrogativa non se aplica cando se trate dun delito flagrante, pois pola súa propia natureza queda excluída calquera dúbida sobre a orixe da acusación.
Ademais, os senadores teñen un foro especial, pois soamente poden ser imputados e xulgados pola Sala do Penal do Tribunal Supremo.
Os senadores deben respectar as incompatibilidades establecidas na lexislación electoral. Para ese efecto, ao tomar posesión, deben formular unha declaración cos seus datos que despois é coñecida e informada pola Comisión de Incompatibilidades. En caso de apreciarse algunha incompatibilidade o afectado debe optar entre o seu escano e a condición ou posto que determina a incompatibilidade. Así mesmo están obrigados a comunicar calquera alteración que se produza na súa situación durante a lexislatura. Ao mesmo tempo deben facer declaración doutras actividades que lles proporcionen ou poidan proporcionar ingresos económicos, así como dos seus bens patrimoniais. Estas declaracións inscríbense nun Rexistro de intereses que ten carácter público.
Funcións
No capítulo das funcións, debe destacarse a importante participación que desenvolven os senadores nas actividades da Cámara. Así, poden presentar emendas e propostas de veto aos proxectos e proposicións de lei que se tramiten. O mesmo ocorre co proxecto de lei de Orzamentos Xerais do Estado, deixando a salvo a observancia das limitacións constitucionais sobre as emendas que impliquen aumento de crédito ou diminución de ingresos. Poden tamén formular proposicións de lei xuntamente con outros 24 senadores ou a través do seu grupo parlamentario. Todo iso sen prexuízo da súa participación co voto na aprobación ou rexeitamento de todas estas iniciativas. En materia de control os senadores poden presentar preguntas de contestación escrita e oral e interpelacións. Dez senadores ou un grupo parlamentario poden presentar unha moción para que o Senado se pronuncie sobre un texto de carácter non lexislativo.
As posibilidades de intervir nos debates son moi amplas, xa que se aplica o principio de que todo senador poderá intervir unha vez que pedise e obtivese a palabra (artigo 84.1 do Regulamento do Senado) e soamente poderá ser interrompido para ser chamado á orde ou á cuestión polo presidente (artigo 84.3 do Regulamento do Senado).
Son numerosos os preceptos de Regulamento do Senado que regulan as quendas de intervención e as incidencias nos debates, correspondendo ao presidente manter a orde das discusións, dirixir os debates e aplicar, no seu caso, as medidas relativas á disciplina parlamentarias como son as chamadas á orde (artigo 101 do Regulamento do Senado) e as chamadas á cuestión (artigo 103 do Regulamento do Senado).
Os acordos do Senado adóptanse a través de votacións nas que participan os senadores, cuxo voto é persoal e indelegable. Para adoptar acordos, a Cámara debe estar reunida regulamentariamente e con asistencia da maioría dos seus membros (artigo 79 da Constitución e artigo 92 do Regulamento do Senado).
As votacións poderán ser:
- Por asentimento, a proposta do Presidente (artigo 94 do Regulamento do Senado).
- Ordinaria, que na sesión plenaria verifícase mediante procedemento electrónico (artigo 95 do Regulamento do Senado).
- Nominal, que pode ser pública ou secreta; e a secreta, á súa vez, por papeletas ou por bolas brancas e negras (artigos 96 a 99 do Regulamento do Senado).
As regras para dirimir os empates atópanse recollidas no artigo 100 do Regulamento do Senado.